Bitcoin vb öncü kripto paraların gidişatı kötü ama blockchain teknolojisinin para “basmanın” özelleşmesi yolunda geri dönülmez bir aşamayı temsil ettiğini düşünüyorum.  

Son zamanların popüler konusu kripto paralarla ilgili değişik görüşler var ve sadece kişilerin değil,  devletlerin de kafası karışık. ABD ve Japonya bunu varlık olarak görüp vergisini alıyor. İngiltere döviz, Almanya para gibi görüyor ama bazı koşullarda kazançtan vergi alıyor. Son olarak ünlü ekonomist Nouriel Roubini kripto paraların gelmiş geçmiş en büyük balon, blockchain teknolojisinin de en abartılmış ve en yararsız teknoloji olduğunu söyledi. Ben birinci bölüme katılıyorum. Şimdiye kadar kripto paralar yanlış motivasyonlarla yönetildi ama blokchain teknolojisinin daha gideceği çok yol olduğunu düşünüyorum.

Başa sararak anlatmaya çalışayım.

Para basımı tarih boyunca çok değişik aşamalardan geçmiş ancak arkasındaki ortak tüketici tavrı aynı; o parayı basana duyduğunuz güven. Bazen altın gibi değerlerin güvencesiyle basılıp dağıtılmış, bazen de arkasında bir menkul değer veya yasal irade olmadan. Örneğin ABD’de 19. Yüzyılda Merkez Bankası yokken bankalar kendi paralarını basabiliyorlardı.

Ulus devletler döneminde ulusal paralar çıktı ve bunların basımı darphanelerde çok sıkı denetim altında ve ileri teknoloji kullanılarak yapılır oldu. Amaç “güven” vermek. Hem taklidi zor, hem de arkasında koca devlet var. Tabi artan taleplere banknot yetmeyince, bankalar krediler, kredi kartları vb enstrümanlarla “para basmayı” tekrar özelleştirdi. Bugün bir banka güvendiği müşterisine istediği kadar kredi verebilir. Yani (kaydi) para basabilir durumda. Bunun karşılığında aldığı teminatlar var kuşkusuz ama onlar da yine güvene ve kolektif iradeye dayanıyor.

Tüketici /yatırımcı için altın vb madenlerin değeri kıt olmalarından kaynaklanıyor ve burada da kolektif bir irade söz konusu. Herkes değerli bulduğu için değerli. Zamanında gümüş üretimi artınca sikkenin bir değeri kalmamıştı mesela. Atıyorum, bir vadede dünyadaki mevcut altın stoklarının bin katı büyüklüğünde bir yıldıza ulaşılsa ve oradaki rezerv taşınmaya başlasa altının da değeri kalmaz. Ama bu çok düşük bir olasılık ki kasada altın tutmaya devam ediyoruz.

Bugün dünyanın rezerv parası dolar. Yaygınlığının ve konvertibilitenin sebebi de insanlardaki “ABD batmaz” düşüncesi. Roma, Osmanlı batmış ABD imparatorluğu batmaz mı? Olabilir ama şu an düşük ihtimal ki kasada dolar tutuyoruz. Filan.

Yani hayattaki hiçbir şeyin sandığımız kadar “maddi” temeli yok. O yüzden yeni blockchain teknolojisi “para basmanın özelleşmesi” için büyük bir fırsat sunuyor. Şu an tek eksiği güven ve kolaylık. Eğer öyleyse, bu durum dünyanın rezerv parası dolar için ciddi tehdit ve kripto paraların geleceğini o çerçeveden değerlendirmek, büyük birader gözünden bakmak gerekir diye düşünüyorum. Son itirazların temeli de bu tehdidin idrak edilmesi muhtemelen.

Açıkçası bu blockchain işini iki binlerin başındaki dot.com balonuna benzetiyorum. O dönem hayatımızı temelden değiştirecek bir buluş olan internet çıktı ve tabii ki bundan kısa vadeli kazanç elde etmek isteyen bir grup azgın spekülatör temerküz etti. Sonra ne oldu? İlk ortaya çıkan dot.com girişimleri patladı ama bu yeni ağ her şeyi temelden değiştirerek hayatımızdaki yerini aldı.

Tahminimce bugün çılgınca yükselen ve arkasında kimin olduğunu bilmediğimiz bitcoin gibi balonlar patlayacak ve ardından “güvenilir” birileri bu teknolojiyi kısa vadeli spekülatif kazanç fırsatı olarak değil de uzun vadeli bir değişim aracını tedavüle sokmak için kullanarak yeni bir dünya yaratacak. Teknoloji de gelişecek haliyle.

Bunu kimler yapabilir mesela? Gelecekte ulus devletlerin yerini şehir devletlerin alacağı tahminini referans alırsak, bazı şehirlerin kendi kripto paralarını piyasaya sürüp bölgede yaygın kullanımını teşvik etmelerini bekleyebiliriz. Atıyorum, Eskişehir veya İzmir kendi kripto parasını tedavüle sokuyor, belediye, ticaret odası ve üniversitenin desteğiyle bu para yayılıyor ve şehirdeki her mekanda, dükkanda, toplu taşımada geçmeye başlıyor. Ya da farklı etnik, inanç grupları. Örneğin değişik ülkelerde yaşayan Kürtler kendi aralarındaki alışverişi kendi kripto paralarıyla yapıyor. Bu yeni kripto paralar bir menkul değer değil bir değişim aracı olarak hayatın içinde kalıcı olarak yerini alıyor… Gerisini siz hayal edin…