Beton yol konusu 2008 yılında gündemime girdi. Malum, kriz ortamı ve çimento sektörü içeride ve dışarıda yeni pazarlar arıyor. Beton yol da alternatiflerden biri. Öğrendiklerim beni çok şaşırtmıştı çünkü o güne kadar dünyada yollar asfalttan yapılır sanıyordum. Halbuki ABD gibi bir çok gelişmiş ülkede yolların dörtte biri, bazı Avrupa ülkelerinde yarısı beton idi. Kaldı ki asfalt ithal petrole dayalı bir ürün ve beton tamamen yerli üretim. İlk yapım maliyeti biraz yüksek olsa da beton yol az bakım gerektiriyor ve ömrü çok uzun. Toplamda daha ekonomik ve cari açık sıkıntısı olan Türkiye’nin milli çıkarları için tartışmasız en iyi çözüm.
Konu üzerine derinleştikçe gördüm ki beton yollar aleyhine ortada muhtelif söylentiler dolaşıyor. En önemlisi de beton yolun Türkiye’de denendiği ancak başarılı olmadığı şeklinde. Yapılan denemelerde yollar düzgün olmamış, araçlarda sarsıntı yapmış filan… Sonra öğrendim ki yapılan deneme yolların toplamı on kilometre bile değil.
Yıllardır bu memlekette danışmanlık yapan, katma değer yaratalım diye yazıp çizen biri olarak durumu kavramam zor olmadı; Büyüyen inşaat sektörü nedeniyle çimento endüstrisi zaten kapasiteyi doldurup karlı bir şekilde hayatını sürdürüyordu. Sadece işlerin durakladığı dönemlerde birkaç kişi konu üzerine kafa yoruyor, sonra satışlar normale dönünce unutuluyordu. 2009 sonrasında da tam böyle oldu. Konu kapandı.
Öte yandan bu işten nemalanan bir asfalt sektörü var ve bunlar haliyle beton yol fikrine karşı. Çünkü yapım maliyeti yakın ama asfaltın yapımı çok daha kolay ve daha da önemlisi 3-5 yıl sonra bakım onarım gerektiriyor, on yıl sonra da kaplama yüzeyi yenileniyor. Beton yol 4-5 yıl sonra kontrol, 10-12 yıldan sonra da ufak onarmalar gerektiriyor ve ömrü 40-50 yıl. (Bkz. TMÇB bülteni) Yani yolları asfalt ile yaparsak müteahhitlerimiz için bitmez tükenmez bir iş potansiyeli ortaya çıkıyor. Yollarda sürekli gördüğümüz tamiratlardan da belli değil mi zaten?
O zaman ne oluyor? Birkaç başarısız deneme yapılıp “bu iş olmuyor” noktasına geliniyor. Yahu kardeşim birkaç denemeyle bu sonuca varılır mı? Bir çocuk yürümeyi öğrenene kadar yüzlerce kez düşüyor. İlk düşmede “otur, yürüme artık” demek var mı? Bir tatlı ustası yeni bir formül denerken bile onlarca deneme yapıyor, kolay mı bu işler. Deneye deneye yapar, öğrenirsin. Sonuçta dünyanın her yerinde bunun uygulamaları var, gider izlersin, beş on uzman getirirsin bir yıla kalmaz kralını yaparsın. Ama niyet önemli.
Sonuçta 2009-2016 döneminde çimento satışları iyi gitti ve bu işe fazla kafa yören olmadı. Ancak şimdi yolun sonu görünüyor olmalı ki beton yol ufaktan tekrar gündeme girdi. Sanırım bu sefer işi ciddiye alıyorlar. Ya da alacaklar. Umarım.
Yapılması gereken beton yol işini bir milli mesele olarak ele almaktır. İnternette arattığımızda birkaç idealist belediyenin denemelerini görüyoruz. Biraz da Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği’nin yayınlarını. Evet bunlar da faydalı ama işin önemini düşündüğümüzde ortalık yıkılmalı diye düşünüyor insan. Kurumlar, birlikler, kamu, akademisyenler konu üzerine ciddi çalışmalı ve ciddi denemeler yapılmalı. Medya takipçisi olmalı.
İçin gerçeği şudur:
- Beton yol yapım maliyeti asfalta göre eskiden biraz pahalıydı ama bugün maliyet aynı
- Yapılan yoldaki trafik yoğunluğu arttıkça TL/km maliyeti beton yol lehine gelişiyor
- Bakım masraflarını ve uzun ömrünü hesaba kattığınızda beton yok çok daha ekonomik oluyor
- Dövize bağlı olmaması zaten tek başına önemli bir neden
- Sürüş konforunda ilk iki yıl asfalt daha iyi ama sonrasında asfaltta bozulmalar başlayınca beton yol daha rahat bir sürüş sağlıyor. Yani uzun vadede daha ekonomik ve rahat. (Uzun vade deyince kaç siyasi sinir krizi geçirmeye başladı acaba?)
- Beton yolun tek dezavantajı bi tık daha fazla ses yapması ve tamiratının daha uzun sürmesi.
Bana sorarsanız birkaç idealist belediye çıkar ve konu üzerine çalışır, muhtelif teknikler deneyip demo yollar yapar ve bunları test ederse, akademisyenler konuya kafa yorarsa ve endüstri sponsor olursa kesinlikle çözüm bulunur. Biraz daha ileri gideyim, bizim inşaat sektörünün birikimi, esnekliği ve iş bitiriciliğini hesaba kattığımda beş sene sonra dünyaya beton yol nasıl yapılır, gösterebiliriz.
Yeter ki isteyelim.